VÜCUT RİSK HARİTASI (1 en riskli, 4 en az)
Motor sürücüleri için korumalı giysi ve ekipmanlar uzun zamandan beri piyasada mevcut bulunmaktadır. Bununla beraber, sürücülerin ne kadarı giysi dizaynı, malzeme bilimi, kazada yaralanma mekaniği, alınabilecek önlemler, vs. hakkında ne kadar bilgililerdir ki örneğin, satın almak amacı ile denedikleri ceketin gerçekten yeterli ve etkin koruyuculuğa sahip olup, olmadığını anlayabileceklerdir?
İşte bunu sağlayabilmek amacı ile EU (Avrupa Topluluğu) motor sürücüleri için üretilen giysi ve ekipmanlarda makul etkinlikte bir koruma için minumum bir koruma seviyesinin sağlanması amacı ile yönetmelikler ve standartlar oluşturma yoluna gitmiş ve tüm koruyucu giysi ve ekipmanları, PPE (personal protection equipment) yönergeleri ile tanımlayarak, gerekli koşulları sağlayabilenleri CE markası ile belirlemiştir. Buradaki ana amaç; en basit haliyle, sürücü giysi ve ekipmanının uygun koruma özelliğine sahip olup, olmadığının tüketiciye açıkça belirtilmesidir. Bu tür ekipmanlar düşme veya çarpma neticesinde, korunan vücut bölgesinde meydana gelebilecek şok, travma ve yaralanmalara karşı limitli bir koruma sağlanması amacı ile dizayn ve imal edilmektedirler.
CE İŞARETİ
CE markası (simgesi), üreticinin, EU tarafından belirlenmiş yönerge ve standartların gerektirdiklerini, bu markayı (CE) taşıyan ürünlerinde uyguladıklarını kanıtlar. Daha geniş olarak da, belirtilen PPE’nin 89/686/EEC Annex 2 nolu EU direktifine, EN 340/93 nolu EU genel koşullarına ve EN 1621-1/97, EN 1621-2, EN 1621 2/2003 nolu EU teknik standartlarına uygunluğunu onaylar. (Belirtilen yönerge ve standartlar; ilgili ekipmanın koruduğu vücut bölgesi, kapsadığı yüzey alanı, kullandığı malzeme ve belirlenmiş kuvvetlere karşı gösterdikleri mukavemetin ölçülmesini sağlayan test koşullarını ve kontrol şartlarını içerir.)
RİSK VE KORUMA SEVİYELERİ
Hiçbir koruyucu giysi veya ekipman, düşme veya çarpma durumunda yaralanmalara karşı tam koruma sağlayamayacağı hiç akıldan çıkarılmamalıdır. Ayrıca, koruyucu giysi ve ekipmanlar ancak kullanıcıya göre uygun ölçüde olmaları ve doğru şekilde yerleştirilerek sabitlenmeleri durumunda limitli bir koruma sağlayabilmektedirler. Özellikle sırt koruyucuların, en hayati yaralanmalardan biri olan omurga yaralanmalarını, limit altı darbelere maruz kalındığında bile, çeşitli nedenlerle tamamı ile engelleyemeyebileceği bilinmelidir.
Aşağıdaki tabloda, motor sürücüsü tarafından kullanılan koruyucu ekipmanlara ait model no, tip, dayanıklılık şartı ve ilgili EU standartları belirtilmektedir.
Açıklamalar:
Level 1, koruyucuya uygulanan 50 joule gücündeki bir darbenin, korunan alana en fazla 18 kN olarak transfer edilebileceğini, Level 2 ise bu darbenin korunan alana en fazla 9 kN olarak transfer edilebileceğini göstermektedir. Yani:
Level 1 <=18 kN ve
Level 2 <= 9 kN
Pratik olarak Level 1’in 30mph/48kmh hızda meydana gelebilecek bir kaza dikkate alınarak öngörüldüğü belirtiliyor. Ayrıca tıp uzmanları tarafından Level 2’nin de yeterli görülmediğini, omurga koruyuculuğu için en fazla 4 kN gücünde bir darbe transferinin kabul edilebilir olabileceğinin açıklandığı bilgisinin, kaynaklarda yer aldığını belirtmek istiyorum. Bazı üreticilerin sırt koruyucuları için 4 kN’luk test yaptırdıklarını ve bu bilgiyi Level 2 yanında ayrıca belirttiklerini öğrendim, ancak şu an için marka bilgisine sahip değilim. Eğer bu şekilde onaylanmış (tabii yetkili laboratuarlar tarafından, ör. Satra/İngiltere) sırt koruyucusu ile karşılaşırsanız; hiç düşünmeyin, alın.
ETİKETLERİ ANLAMAK
CE onaylı bir koruyucu giysi veya ekipmanda mutlaka ürünün özelliklerini belirten bir etiket yer almalıdır. Bu etiketteki kısaltmaların açıkllamaları aşağıda belirtilmektedir:
CE : EU onay markası
S : Korunan alan, OMUZ
E : Korunan alan, DİRSEK
K : Korunan alan, DİZ
K+L : Korunan alan, DİZ ve İNCİK
L : Korunan alan, İNCİK
H : Korunan alan, KALÇA (yanlar)
B : Korunan alan, SIRT
Type A, Type B : Korunan bölgenin alanı ile ilgili olarak EN 1621-1/1997
yönergelerinde belirlendiği gibi.
Level 1, Level 2 : Transfer gücü (kN) (Yukarıda açıklandığı gibi)
GO02018 (örnek) : İmalat kodu
Ve üreticiye ait diğer kodlar (şart değil).
Aşağıda CE onayına sahip bir koruyucu malzemenin etiketi yer almaktadır. Yukarıda belirtilen açıklamaları dikkate alarak, ürün etiketi incelendiğinde; bu ürünün Type B tip (uzun) dirsek (E=elbow) koruyucu olduğu, EN 1621-1/1997 nolu EU standartına uygun olarak, İtalya’da üretildiği bilgisine rahatça ulaşmak mümkün. Küçük bir ek: Avrupa’da satılan tüm koruyucu giysi veya ekipmanın bir kullanım ve bakım kılavuzu ile birlikte satılması zorunlu ve bu üründe kılavuz mevcuttu.
TÜKETİCİ REHBERİ
GİYSİLER
Pratik olarak motor sürücü giysilerini 3’e ayırabiliyoruz:
1-KORUMASIZ : Isı, rüzgar, nem ve yağmura karşı direnç özellikli ( tabii ki bu özelliklerin de farklı direnç seviyeleri mevcut ancak konumuz dışı), PPE yönergelerine, üretici ve sürücü temsil gruplarının EU ile yaptıkları sözleşmelerin dışında kalındığı belirtilen veya hiçbir uygun özellikte CE etiketi taşımayan giysiler.
2-KORUMASIZ AMA CE ONAYLI KORUYUCULAR TAKILI : 1. maddede ki gibi koruyucu olmayan ama belirli bölgelerde (omuz, dirsek, diz gibi) CE onaylı koruyucular sabitlenmiş veya uygun ceplere yerleştirilmiş giysiler. (Bizde genellikle bu tür giysiler satışta bulunmaktadır ve yanlış olarak “koruyucu giysiler” olarak adlandırılmaktadırlar. Doğrusu “koruyucu ekipmanlı giysiler”dir. Ayrıca giyside bulunan bir koruyucudaki CE etiketi, diğer koruyucuların da onaylı olduklarını göstermez.)
3-KORUMALI : Üretici tarafından giysi üzerinde yer alan etikette koruyucu oldukları yönetmeliklerde açıklandığı şekilde belirtilen ceket, pantolon, tulum, bot ve eldivenler. EU standartlarına göre test edilmiş onaylanmış ve CE markalı olarak.
Korumalı giysilere ait standart numaraları (CE etiketinde yer alması gerekiyor) :
EN 13634:2002 : Motor sürücü koruyucu bot ve ayakkabıları için yönetmelik ve test yöntemleri.
EN 13594:2002 : Motor sürücü koruyucu eldivenleri için yönetmelik ve test yöntemleri
EN 13595-1:2002 : Motor sürücü koruyucu ceket, pantolon, tek ya da parçalı giysiler için genel yönetmelik.
EN 13595-2:2002 : Motor sürücü koruyucu ceket, pantolon, tek ya da parçalı giysiler için darbe dayanıklığı tespiti test yöntemleri.
EN 13595-3:2002 : Motor sürücü koruyucu ceket, pantolon, tek ya da parçalı giysiler için parçalanma, kırılma (giysi için) dayanıklığı tespiti test
yöntemleri.
EN 13595-4:2002 : Motor sürücü koruyucu ceket, pantolon, tek ya da parçalı giysiler için darbe kesme dayanıklığı tespiti test yöntemleri.
GİYSİLERİN HANGİ GRUPTA OLDUKLARININ BELİRLENMESİ VE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Aslında grup belirlemesi çok basit: Üreticinin beyanına yani etiket veya markaya göre. Ancak tabii ki her üreticinin beyanının gerçeği yansıttığını söylemek, en azından dürüst üreticiler için haksızlık olacaktır. Maalesef bazı bilgisiz, eğitimsiz satış noktalarının da katkısı ile yanlış beyanlarla haksız kazançlar elde edildiği ve daha da önemlisi, yeterli bilgiye sahip olmayan motor sürücüsünün yanlış bilgilendirilerek, hayatı ile oynandığı da acı bir gerçek olarak karşımızda durmaktadır. Bu nedenle aşağıdaki hususlara dikkatinizi çekmek istiyorum:
1- Uzuv ve arka(sırt) koruyucularının var olmalarının tek nedeni vardır; standartlar kapsamında korumak. Ancak bazı üreticiler, giysilerin uzuv ve sırt yerlerine, koruyucu özellikleri standartlara göre gerekenden çok az olan çeşitli plastik ve köpük esaslı ekipmanlar yerleştirmektedirler. Bu tür ekipmanlara sahip üründe, koruyucu olduğuna dair belirleyici herhangi bir etiket veya marka olmamasına rağmen, giysiyi deneyen tüketicinin, satıcı tarafından doğru bilgilendirilmediği taktirde, giysinin koruma ekipmanlarına sahip olduğunu varsayması, küçümsenemeyecek bir ihtimaldir.
2- CE onaylı/markalı koruyucuların sabitlendiği (veya ceplerine yerleştirilmiş) giysilerle ilgili olarak bazı satıcılar, giysinin tam (ya da “full”) korumalı onayına sahip olduğunu söyliyebilirler veya tüketicinin o şekilde algılamasın sağlayabilirler. HAYIR, giysi onaylı değildir, sadece etiketli koruyucu ekipman onaylıdır. Giysinin onaylı olması için giysi etiketinde CE markası ile yukarıda belirttiğim standart numaraları yer almalıdır (ör. EN 13595-2:2002). (NE YAZIK Kİ BİZ, SÜRÜCÜLERİN EN ÇOK YANILGIYA DÜŞTÜĞÜ NOKTA BURASI, BEN DAHİL)
3- Bazen giysinin dikiş yerlerinde CE yazan etiketler de görmek mümkün. Ancak gerçek; bu etiketlerin, CE uygunluğunu belirleyen özellikte gerçek bir CE onayı olmadığı (yasal etiket özellikleri ve CE etiket fotoğrafı 1. bölümde yer almaktadır) ve aslında sabitlenecek koruyucuların yerini belirlemek amaçlı olduğudur. ALDANMAYIN.
4- Bazı giysi ve ekipman etiketlerinde şu şekilde ifadeler görmek mümkündür:
- Schock absorbing
- İmpact resistant
- Absorbs schock during falls
- Abrasion resistant
- For protection, quality and style
- Total commitment to safety
Bunlar ve benzeri ifadeler, EU standartları açısından hiçbir anlam içermemekte, bir koruma seviyesi belirtmemektedir. Yani, tüketici tarafından “KORUMA YOK” olarak değerlendirilmelidirler.
5- Bir de CE belgeli giysi veya ekipmanların çok pahalı oldukları hususunda bir satıcı efsanesi mevcuttur ki, onu da şu şekilde yanıtlamak mümkün:
- Avrupalı üreticiler arasındaki CE onay ve testleri için yapılan yatırım maliyetinin, satış fiatlarına yansıyan kısmının, enerji, hammadde, işçilik, amortisman, özellikle reklam giderleri ve üretim miktarları dikkate alındiğinda ne kadar önemsiz bir miktar olması gerektiği açıktır. CE onayınının getireceği satış ve pazarlama avantajından ise bahsetmeye hiç gerek görmüyorum.
- Uzakdoğu, daha doğrusu Çin ve benzeri kökenli giysi ve ekipmanlarla olabilecek fiat farkının nedenleri ise hepimizin malumu. Ancak CE onayına (tabii gerçekten) sahip olmuş bir Üzakdoğü firmasının ürünlerinin, tüketici lehinde fiat farkı yaratması ve eğer diğer özelliklerinin de (görünüm, imalat kalitesi, ısı direnci, vs.) tatmin edici olması durumunda, tercih edilmemesi için bir neden göremiyorum (Zaten, biliyoruz ki; Avrupalı birçok üretici, imalatlarını Üzakdoğu’ya kaydırmış bulunmaktadır).
Sonuç itibarı ile motor sürücüsü olarak, yukarıda belirtilenlerin ışığı altında, koruyucu giysi veya ekipman temin ederken öncelikli olarak aşağıdaki hususları dikkate almamız gerekiyor:
a) Ürünlerde CE onayı aranmalı.
b) CE onayı yok ise, ürün etiketinde, kullanıcı kılavuzunda ne yazarsa yazsın, ürün “korumasız” olarak algılanmalı, değerlendirilmeli.
c) Emin olunamadığı durumlarda, acele edilmemeli, imkanlar dahilinde ve özellikle internet aracılığı ile giysi veya ekipmanın koruyuculuğu hakkında araştırma yapılmalı, üreticisinden CE sertifikası ve hangi laboratuarda test yapıldığı sorulmalı.
GİYSİ SEÇİMİNDE KRİTERLER
Önem sırasına göre:
1- Vücüdun tüm risk bölgelerinde darbe koruması
2- Vücuda uygun ölçüde olması (Koruyucu ekipmanların uzuvları tam kavraması ve kaza anında koruduğu bölgeden hareket etmemesi açısından çok çok önemlidir)
3- Dış kumaşın sürtünmeye karşı direnci (tercihan deri veya kevlar malzeme)
4- Isı direnci
5- Rüzgar direnci
6- Su direnci
7- Isı ile ilgili iç parçanın, sökülür, takılır olması
8- Yeterli yüzey alanında ışık yansıtma özelliği
9- Fiatı
10- Görünüşü
Kaynak ikiteker.org
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder